Balon „Kościuszko”;
Jedną z ciekawszych postaci w baloniarstwie oraz tym, który najczęściej przewoził pocztę balonową jest Stefan Makne. Pilot szybowcowy, samolotowy, balonowy, zdobywca najbardziej prestiżowego na świecie w sporcie balonowym Pucharu Gordona Bennetta.
Chcę opisać 6 imprez balonowych z udziałem Pana Stefana Makne, które podniosły prestiż polskiego sportu balonowego.
Balon "Kościuszko".
Jedną z nich jest historia sztandarowego i jednego z najpiękniejszych polskich balonów ozdobionych ręcznie malowanymi podobiznami Tadeusza Kościuszki, Orła Białego oraz symbolami amerykańskich i polskich odznaczeń wojskowych. Jest najstarszym w Polsce i jednym z najstarszych na świecie balonów na ogrzane powietrze.
W 1984 roku kupił go dla Aeroklubu Polskiego za 30 tys. dolarów Harway Hubbel IV, z zawodu amerykański milioner, z pasji pilot balonowy. Jak doszło do tego, że Amerykanin podarował balon Polsce? Otóż pilot balonowy Jerzy Czerniawski poznał Hubbela na festiwalu balonowym w Holandii i zaprosił na zawody do Łodzi w 1984 roku o Puchar „Głosu Robotniczego”. Było to jeszcze za realnego socjalizmu.
Pewnego wieczoru po kolacji w Grand Hotelu, kiedy przyszło płacić rachunek, Harvey Hubbell IV, syn króla produktów elektrycznych w USA, ze zdumieniem spojrzał na pięćsetzłotowy banknot. - Jak to możliwe, że Kościuszko, nasz bohater narodowy, jest na waszym banknocie? - spytał Czerniawskiego. - Bo to jest także nasz bohater narodowy. – Ale przecież on walczył z Rosjanami, przeciwko Katarzynie II - nie dawał za wygraną Harvey, z zamiłowania historyk. - W takim razie mam pomysł: zbuduję balon Kościuszko! - zdecydował Hubbell IV. Od słowa do słowa, gdy wyjaśniono dokładnie sens idei „za wolność waszą i naszą”, nieco ekscentryczny Amerykanin postanowił sprezentować Polakom nowy balon. Słowo stało się powłoką i „Kościuszko” został zbudowany przez angielską firmę Cameron Balloons Ltd.
Wystrój plastyczny balonu podkreślał jego polski i kościuszkowski charakter oraz związki z Ameryką. Powłoka biało-czerwona, w szachownicę, z podziałem wzdłuż „równika” balonu. Na niższym pasie umieszczono podobiznę Tadeusza Kościuszki o wysokości 6 metrów, a poniżej wizerunek dwóch noszonych przez niego medali (Virtuti Militari oraz medalu za zasługi jako oficera rewolucji amerykańskiej). Na czerwonym polu szachownicy umieszczony jest srebrny polski orzeł, a także symbole amerykańskie: 13 gwiazd, oznaczających 13 angielskich kolonii, z których powstały Stany Zjednoczone oraz amerykański orzeł szybujący nad falującym oceanem.
Górną część balonu ozdobiono rysunkiem kwiatów polskich i kwiatów z doliny rzeki Hudson – rejonu walk Tadeusza Kościuszki w USA.
Balon na przełomie maja i czerwca 1985 roku odbył w ciągu 2 tygodni, turę lotów w USA, startując z miejsc upamiętnionych działalnością i walkami Tadeusza Kościuszki. Były to: pole bitwy pod Saratogą, oraz West Point, gdzie Kościuszko wsławił się między innymi budową fortyfikacji, dalej Ninety-Six w stanie Płd. Karolina (gdzie Amerykanie z generałem N. Greenem i T. Kościuszką oblegali fort, zajęty przez wojska brytyjskie, po czym prowadzili skutecznie wojnę manewrową w kampanii południowej); ostatnim miejscem startu był Monticelli (Virginia), gdzie znajduje się dom-muzeum prezydenta Thomasa Jeffersona, z którym Kościuszko nawiązał bliski kontakt w czasie swego drugiego pobytu w USA, po upadku powstania 1794 roku.
Po tym tournee (łącznie ze startem w zawodach balonowych w Balleroy we Francji, w drodze powrotnej), balon został przetransportowany do Polski, gdzie nastąpiło przekazanie go Aeroklubowi PRL, no i oczywiście szereg wzlotów propagandowych. Miejsca startu w Polsce to: Kraków, Racławice, Wrocław (Panorama Racławicka) i Warszawa.
Także balon z powiększonym wizerunkiem Kościuszki z banknotu, do roku 2003 brał udział w wielu prestiżowych zawodach sportowych i uroczystych ekspozycjach w USA, Kanadzie, Indiach, Włoszech (pod Monte Cassino), Belgii i oczywiście Polsce.
Dopiero po 18 latach eksploatacji przez różnych pilotów w bardzo trudnych warunkach i w różnych miejscach, balon w październiku 2003 został przekazany do Muzeum Lotniczego w Krakowie.
Loty w USA i w Polsce były wykonywane z mieszaną załogą: tam dowódcą był pilot amerykański, tu – polski.
Poniżej banknot 500 złotowy z wizerunkiem Tadeusza Kościuszki, ale z całą pewnością nie tym banknotem został zauroczony darczyńca z Ameryki, gdyż nakłady banknotu były ogromne. Pierwsza emisja tego banknotu miała miejsce w 1974 r. - seria jednoliterowa: A - Z oraz dwuliterowa AA - AD, druga emisja w 1976 r. - seria dwuliterowa: AE- AY, trzecia emisja w 1979 r. - seria dwuliterowa: AZ; BA - BZ; CA - CC, czwarta i ostatnia emisja w 1982 r. - seria dwuliterowa: CD - CZ; DA - DZ; EA - EZ; FA - FZ; GA - GM.
Kolejnym punktem programu w 1985 roku był udział balonu, tym razem już z całkowicie z polską załogą, w 7 Mistrzostwach Świata Balonów na Ogrzane Powietrze, które odbyły się w Battle Creek (Michigan) w dniach 12 –21 lipca 1985 roku.
Ekipa balonowa z pilotem Stefanem Makne została przewieziona ponownie do USA na mistrzostwa, a po ich zakończeniu, w drodze powrotnej do kraju, zatrzymała się jeszcze w Kanadzie, w celu wzięcia udziału w wielkiej imprezie – festiwalu balonów na ogrzane powietrze w Ottawie.
Także balon SP-BZI KOŚCIUSZKO w dniu 26 lipca 1985 brał udział w tej imprezie, z której to okazji została wydana koperta okolicznościowa z autografem Stefana Makne.
Przy okazji prezentowania postaci Tadeusza Kościuszki chciałem pokazać również wspaniały portret tej wybitnej postaci, na projekcie znaczka nieznanego autora przygotowany na konkurs w 1917 roku, a uwidoczniony na kartce pocztowej.
