Pierwsze zawody balonów o Puchar Przechodni Międzynarodowych Targów Poznańskich
7 czerwca 1959 roku w dniu otwarcia XXVIII Międzynarodowych Targów Poznańskich odbyły się w Poznaniu pierwsze zawody balonów o Puchar Przechodni Międzynarodowych Targów Poznańskich zorganizowane przez Aeroklub Poznański.
Do zawodów zostały zgłoszone balony:
- przez Aeroklub Śląski – balon „Katowice”,
- przez Aeroklub Poznański – balon ”Poznań”,
- przez Aeroklub Warszawski – balony „Syrena „ i „Warszawa”.
W porozumieniu z organizatorami tej imprezy Oddział Poznański Polskiego Związku Filatelistów zorganizował pocztę balonową.
W związku z tym zostały wydane dwukolorowe nalepki balonowe o nominalnej wartości 2 zł.
1. Dla balonu „Katowice” w kolorze zielonym, a napisy „Katowice”, „1959” i „2 zł” w kolorze czerwonym. Nakład 5000 sztuk ząbkowanych i 200 sztuk ciętych w tym 100 sztuk na papierze kredowym.
2. Dla balonu „Syrena” w kolorze ceglastym, a napisy „Syrena”, „1959” i „2 zł” w kolorze niebieskim. Nakład 5000 sztuk ząbkowanych i 200 sztuk ciętych.
3. Dla balonu „Warszawa” w kolorze wiśniowym, a napisy „Warszawa”, „1959” i „2 zł” w kolorze czerwonym Nakład 5000 sztuk ząbkowanych i 200 sztuk ciętych w tym 100 sztuk na papierze kredowym.
Powyższe trzy rodzaje nalepek wydrukowano na papierze białym bezdrzewnym, niegumowanym, formatu A-5, w arkusikach po 20 nalepek. Na marginesie górnym arkusika umieszczony jest napis „Zawody Balonowe o Puchar M.T.P. Poznań 1959”. Na marginesie dolnym arkusika jest napis: po lewej „PZF _ Oddział Poznański” a po prawej numeracja kolejna arkusików od 1 do 250 ząbkowane i od 251 do 260 cięte.
Dla balonu „Poznań” użyto nalepek w kolorze niebieskim z napisem „Poznań” „1959” i „2 zł” w kolorze czerwonym. Nakład 10000 sztuk ząbkowanych i 200 sztuk ciętych. Nalepki wydrukowano na papierze białym bezdrzewnym, niegumowanym, formatu A-5, w arkusikach po 20 nalepek.
Na marginesie górnym arkusika umieszczony jest napis w kolorze czerwonym ”I Lot Balonu „Poznań” w 1959 r.” Na marginesie dolnym napis po lewej – „PZF Oddział Poznański” a po prawej kolejna numeracja arkusików od 1 do 500 ząbkowane i od 501 do 510 cięte.
Nalepki te były przygotowane na mający się odbyć w dniu 1 maja 1959 r. lot balonu „Poznań” z okazji święta 1-go Maja, który nie odbył się ze względów technicznych. Przygotowane na ten lot przesyłki postanowiono wysłać balonem „Poznań” w ramach zawodów balonowych.
W sprzedaży znajdowały się nalepki ząbkowane, natomiast nalepki cięte zostały przydzielone nieodpłatnie najaktywniejszym członkom komitetu organizacyjnego poczty balonowej.
Poza tym zostały wydane:
1. Koperty o nakładzie 3000 sztuk z wydrukowaną na stronie adresowej w lewym dolnym narożniku sylwetka pawilonu centralnego MTP nad którym unoszą się balony – w kolorze niebieskim i napisem „Zawody Balonowe o Puchar MTP Poznań 7.VI.1959 rok” – w kolorze czerwonym.
2. Koperty o nakładzie 3000 sztuk z wydrukowaną na stronie adresowej w lewym dolnym narożniku winietkę stylizowanego balonu „Poznań” i napisem „ PZF - Poznań” – w kolorze zielonym.
3. Pocztówki o nakładzie 2000 sztuk z wydrukowaną na całej stronie nieadresowej stylizowaną sylwetką balonu „Poznań” w kolorze niebieskim.
Znane 2 odmiany pocztówek różniące się tylko strona adresową:
- kreska pionowa i linie adresowe i napis PZF. - POZNAŃ : jasnozielone,
- kreska pionowa i linie adresowe i napis PZF. - POZNAŃ : c. granatowe.
W myśl zarządzenia Dyrekcji okręgu Poczty i Telekomunikacji w Poznaniu nr PP 55/59 z 5.VI.59. do przewozu pocztą balonową zostały dopuszczone ekspresowe listy i kartki zwykłe z naklejonymi specjalnymi nalepkami balonowymi „Przesyłka Balonowa” wartości 2 zł wydanymi przez Polski Związek Filatelistów Oddział Poznański.
Przesyłki przeznaczone do przewozu pocztą balonową nadawane były w Urzędzie Pocztowo-Telekomunikacyjnym Poznań 9 do dnia 6.VI.1959 i ostemplowane datownikiem okolicznościowym „XXVIII Międzynarodowe Targi Poznańskie”, natomiast nalepki „Przesyłka Balonowa” zostały ostemplowane czarnym tuszem specjalnym kasownikiem w kształcie rombu z sylwetką balonu i napisem „Zawody Balonowe o Puchar MTP – Poznań 7.VI.1959”.
Na przewożonych przesyłkach przez poszczególne balony umieszczono odcisk kauczukowych stempli z jednowierszowym napisem „ Przewieziono balonem „Poznań” lub „Syrena”, „Katowice”, „Warszawa”.
Wszystkie przesyłki zostały ponumerowane numeratorem. Ogółem nadano 10679 przesyłek, w tym:
na balon „Katowice” 2124 szt
na balon „Syrena” 2094 szt do listów przewiezionych balonem SYRENA - dwa różne datowniki odbiorcze UP Rogoźno Wlkp ( 7.6.59.)
- wyróżnik " * aa * "
- wyróżnik "* b * " ( spotykany rzadziej).
na balon „Warszawa” 2127 szt
na balon „Poznań” 4334 szt. Stosowano dwa różne wyróżniki na stemplu nadawczym:
- wyróżnik " * aa * "
- wyróżnik " * d * " (spotykany bardzo rzadko)
Wszystkie balony, mimo kilkugodzinnego lotu osiągnęły małą odległość przelotu od miejsca startu z powodu złych warunków atmosferycznych i użycia do napełnienia ciężkiego gazu.
Taryfa pocztowa stosowana w 1959 roku wynosiła w obrocie krajowym za list zamiejscowy 0,60 zl, za ekspres 1,90 zł razem 2,50 zł. Na wszystkich przesyłkach frankatura zgodna z taryfą pocztową.
Trzy balony wystartowały dnia 7.VI.59 w godzinach popołudniowych z boiska Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej w Poznaniu.
 |
 |
Z przyczyn technicznych balon „ Poznań” nie wziął udziału w zawodach, przygotowane przesyłki wysłano w dniu następnym, to jest 8.VI.59, normalną droga pocztową, umieszczając na nich dodatkowo odcisk datownika Urzędu Poczt. – Telekom. Poznań 9 i stempla kauczukowego z napisem „ Z przyczyn technicznych balon „Poznań” nie startował, przesyłki skierowano normalną droga pocztową”.
23 n -Syrena / odwrotka; to błędnodruk, oryginalny; co najwyżej istniał 1 arkusik (20 nalepek).
 |
 |
Balon „Warszawa” pilotowany przez prof. Franciszka Janika wylądował w godzinach wieczornych w okolicach Rożnowa koło Obornik Wlkp. Przelatując 37 km i zajmując II miejsce. Ponieważ najbliższa placówka pocztowa była zamknięta, worek z pocztą balonową został dostarczony do ambulansu pocztowego Piła – Poznań na stacji kolejowej Rożnowo. Załoga ambulansu pocztowego widząc na chorągiewce worka z przesyłkami balonowymi napis „Balon Warszawa”, skierowała worek do Urzędu Pocztowego Warszawa 2, który ostemplował wszystkie przesyłki datownikiem z datą 8.6.59-8 i skierował je w dalszą drogę pocztową jako przesyłki ekspresowe.
 |
 |
Balon „Katowice” pilotowany przez inż. Walentego Nowackiego wylądował w godzinach wieczornych w okolicach Biedruska, przelatując 19 km i zajmując III miejsce. Worek z poczta został dostarczony do Urzędu Poczt. – Telekom. Biedrusko, skąd po ostemplowaniu datownikiem datą 7.6.59.18, wszystkich przesyłek, wysłano je w dalszą drogę pocztową, jako przesyłki ekspresowe.
 |
 |
Numeracja lotów dla balonu "Poznań" jest bardzo myląca. Pierwszy lot balonu " Poznań" to był lot z 15.VI.58. w Lesznie. W każdym razie dla balonu " Poznań" w 1959 r wydrukowano :
a) 1.V.59. nalepkę ( nr kat 19) rysunek ultramarynowy, napisy czerwone, u góry arkusika napis " I LOT BALONEM POZNAŃ". Nakład - 500 arkusików ząbkowanych i 10 arkusików ciętych.
b) 2.VI.59 r nalepkę ( nr kat. 20) rysunek brunatnoczerwony, napisy c.niebieskie, u góry arkusika napis"II LOT BALONU POZNAŃ. Nakład taki sam jak wyżej 250 ark. zbk( nie numerowanych) i 10 arkusików ciętych.
Nalepki nr 19 ( niebieskie/ ultramaryna/ a napisy czerwone) były przeznaczone do lotu w dniu 1 maja z okazji Święta Pracy. Lot balonu nie odbył się z przyczyn technicznych. Czy w międzyczasie były już przygotowane przesyłki( chociaż jeszcze nieostemplowane ??? ) Bo skąd nagle przy zestawieniu ilości przesyłek dla balonu POZNAŃ przygotowano 2 razy więcej listów?. W każdym razie właśnie nalepki nr 19 ( ultramaryna) znajdują się na listach. A to dlatego, że wcześniej nie były wykorzystane. Może planowano dla balonu POZNAN nalepki.br. czerw.( nr 20)? A wybrano wcześniejsze no i chyba ładniejsze. Podsumowując nalepek nr 20 na listach nie było wcale i należy je traktować na zasadach jak znaczki pocztowe nie wprowadzone do obiegu. CZYLI NALEPKI NR 20 TO NALEPKI PRZYGOTOWANE DO LOTU, KTÓRY NIE ODBYŁ SIĘ !!!
 |
 |
Jak w całej filatelistyce, tak i w nalepkach balonowych nie uniknięto usterek powtarzalnych, które występują w arkusikach. Są to może niezauważalne usterki patrząc obiektywnie na cały arkusik, ale analizując go głębiej możemy kilkamaście dostrzec. Na arkusiku pokazałem te powtarzalne usterki i zebrałem je z pojedynczych nalepek. Taki specjalizowany zbiór.
Długa litera imienia projektanta, barwna kropka w dolnej prawej chmurze, pozycja nr 2 w arkuszu.
 |
 |
 |
 |
Biała plama na prawo balonu”, pozycja nr 3 w arkuszu.
 |
 |
 |
 |
Kropka w „K” w „PRZESYŁKA” , pozycja nr 6 w arkuszu.
 |
 |
 |
 |
„P” z kropką w środku w „PRZESYŁKA”, pozycja nr 7 w arkuszu.
 |
 |
 |
 |
 |
„E” z ogonkiem czyli „Ę” w „PRZESYŁKA”. pozycja nr 8 w arkuszu.
 |
 |
 |
 |
 |
„N” z kreseczką nad literą i wychodzi „Ń” w „BALONOWA”, pozycja nr 11 w arkuszu.
 |
 |
 |
 |
Kropka pod literą „P” w „PRZESYŁKA, pozycja nr 12 w arkuszu.
 |
 |
 |
 |
Barwna pozioma kreska pod balonem na lewo, pozycja nr 14 w arkuszu.
 |
 |
 |
 |
Połączone „E” i „S” w „PRZESYŁKA”, pozycja nr 17 w arkuszu.
 |
 |
 |
 |
Kropka między „E" i „S”, pozycja nr 18 w arkuszu.
 |
 |
 |
 |
Kropka pomiędzy „E” i „R” oraz w „Y” w „PRZESYŁKA”, pozycja nr 19 w arkuszu.
 |
 |
 |
 |
Barwna plama pod” 2 zł”, pozycja nr 20 w arkuszu.
 |
 |
 |
 |
Powtarzalne usterki formy drukarskiej, przesunięcia dolnego napisu na arkusikach P. Z. F. – ODDZIAŁ POZNAŃSKI, a co za tym idzie widoczne przesunięcia kwoty „10 zł” na bocznych marginesach.
Znane są również próby arkusików w odmiennych kolorach:
a) balon „Syrena” zielony,
b) balon „Katowice” ceglasty – odwrotka,
c) balon „Warszawa” zielony,
 |
 |
Usterki formy.
Uszkodzone pierwsze „A” w „WARSZAWA” oraz pierwsze „9” w „1959”, pozycja nr 1 w arkusiku Warszawa.
Kropka barwna pomiędzy „z” a „ł”, pozycja nr 1 w arkusiku Katowice. Zaokrąglony odcinek linii nad „2”, pozycja nr 4 w arkusiku Syrena.
 |
 |
W ogonku „2” wklęsła końcówka, pozycja nr 4 w arkusiku Poznań.
Uszkodzone „E” w „KATOWICE”, pozycja nr 9 w arkusiku Katowice. Ciemniejsze tło nalepki oraz uszkodzona druga „9” w „1959” , pozycja nr 11 w arkusiku Katowice.
 |
 |
Uszkodzone „E” w „KATOWICE” oraz druga „9” w „1959”, pozycja nr 10 w arkusiku Katowice.
Brak „E” w „KATOWICE”, pozycja nr 15 w arkusiku Katowice.
Uszkodzone drugie „O” w „BALONOWA” również i na nalepce koperty balonu „Katowice”. Usterka formy drukarskiej, powtarzalna tylko w części nakładów.
Usterki powtarzalne można spotkać również na listach balonowych. Poniżej na nalepce „biała plama na prawo od balonu”, czyli pozycja nr 3.
Przesyłka balonowa z usterka powtarzalną nr 20 kropka pod 2.
Również taką ciekawostka są nowe usterki na poniższej przesyłce: pozycja 19 w arkuszu – kropka nad „PR” oraz w „Y” w słowie „PRZESYŁKA”.
Bardzo rzadka kartka balonowa (nakład prywatny) wykonana przez znanego leszczyńskiego fotografa pana Henryka Frąckowiaka.
Nalepka – pozycja 17 w arkusiku „ E i S w słowie PRZESYŁKA połączone”.
Inną znowu usterką na przesyłce balonowej jest w słowie PRZESYŁKA „Ę zamiast E” – jest to pozycja 8 w arkusiku.
Super rarytasy w zbiorze. Listy z nalepką ciętą (papier kredowy). Nakład nalepek kredowych w ilości 100 sztuk. Znanych listów z nalepką ciętą kilka, z dużym znakiem zapytania może być kilkanaście.
Dwie powiększone nalepki z powyższych walorów. Z lewej, analogicznie pierwsza od góry na przesyłce: kropka nad "A" w WARSZAWA, pozycja nr 9 w arkuszu. Nalepka z prawej czyli dolna przesyłka: barwna pozioma kreska pod balonem na lewo, pozycja nr 14 w arkuszu.
 |
 |
Pozycja nr 12 w arkuszu - „kropka pod „P” w PRZESYŁKA” na liście.
Inny wzór nadruku na kopercie (być może była przygotowana do niedoszłego do skutku lotu balonu „Poznań” z nalepka czerwoną lub niebieską ?).
Nalepka ząbkowana i cięta (nakład próbny) - napisy jasno-niebieskie (ultramaryna)
 |
 |
Rzadko spotykany błąd w znaczku dla balonu „Syrena” - brak napisów.
Inne próby i usterki w nalepkach dla poszczególnych balonów:
1. Znaczek – makulatura - bez nazwy balonu „Katowice” i bez napisów, cięty.
2. Znaczek definitywny - nakład 200 sztuk, zielony, napisy czerwone, cięty.
3. Znaczek - makulatura-bez nazwy balonu „Syrena” i bez napisów, cięty.
4. Nakład PRÓBNY - znaczek wiśniowy, napisy niebieskie, cięty.
5. Nakład PRÓBNY - znaczek pomarańczowy, napisy czerwone, cięty.
 |
 |
 |
 |
 |
Przesyłka balonowa z nalepką próbną, jednobarwną, ciętą, koloru pomarańczowego, balonu WARSZAWA jak wyżej w próbach i usterkach.
Pomysłowość aerofilatelistów jest ogromna. Nieplanowane były kartki pocztowe do przewozu balonami, jednak można doszukać się już unikatowych egzemplarzy takich kartek z wkomponowanymi w nie ilustracjami balonów z odpowiednimi nazwami, które przewoziły pocztę balonową.
Trochę informacji o załączonym poniżej arkusiku nalepek ciętych z 1959 roku.
Jak wiadomo w 1959 r „odbył się” w ramach MTP 1959 jedyny lot balonu „P – ń”(który i tak nie poleciał balonem). Najpierw wydano arkusiki ( kat. spec. tom 4, nr 19 i 19 n ) w kolorze niebieskim i nakładzie 10.000 szt (w tym 200 szt ciętych) dla lotu balonu P-ń z okazji Święta 1 MAJA. Lot balonu ze względów technicznych nie dbył się. Przygotowane przesyłki postanowiono przewieźć balonem P-ń w ramach zawodów dniu 7 czerwca. Niestety balon nie wystartował i listy wysłano 8.VI. zwykłą drogą pocztową. Wydane nalepki nr 20 - 5000szt i 21n - 200 szt (arkusik na skanie poniżej) nie były dlatego użyte w czasie zawodów MTP czyli można je zakwalifikować jako nalepki przeznaczone dla lotu , którego nie było (dla lotu, który nie odbył się). Czyli wynika z powyższego, że było w tym 59 r małe „zamieszanko i bałaganik”.
Z tego co wiem to organizatorzy poczty „oficjalnie” podali że: aby udzielić jakiejś satysfakcji osobom pracującym przy organizacji i obsłudze tej poczty, po 10 arkuszy nalepek nie zostało perforowanych i rozdzielono je pomiędzy aktywistów. Takie podejście jest do zaakceptowania, bowiem roboty przy przygotowaniu do wysyłki nadesłanych przesyłek jest dużo. Ale nasuwa się pytanie: ile faktycznie rozdzielono pomiędzy aktywistów. Każdy jak słyszałem chciał nalepkę z marginesem. Oficjalnie arkusiki miały być numerowane. Organizatora obowiązywał wtedy pewien reżym wobec odpowiednich władz. Mogło się zdarzyć, że osoba zlecająca w drukarni druk nalepek wzięła je najpierw wszystkie z drukarni jako cięte. Po dwóch dniach zleciła ząbkowanie. Gdy lot się odbył okazało się, że są arkusiki i nalepki cięte, odcienie kolorów, różne próby itd. Ale to może wypłynąć po ok.10 latach po locie, czy później. Tak więc można zawsze przyjąć za prawdopodobnie nie 10 a 20 arkuszy było ciętych i leżały u jakiegoś działacza. Możliwy jest także „przekręt” dokonany przez pracownika drukarni. Jeżeli ze znaczkami pocztowymi robiono cuda - gdzie w PWPW istniała ścisła kontrola to w jakiejś innej spółdzielczej drukarni można było sobie pocudować. Dzisiaj nawet gdy udowodnimy przekręt to sąd sprawy już nie podejmie. Wszyscy są uczciwi - gdy nie mają okazji............itd. itd.
Przesunięcie koloru niebieskiego w nalepkach z arkusika ciętego balonu "Poznań".
Arkusik cięty balonu "Warszawa" na bardzo rzadko spotykanym papierze kremowo - żółtym zamiast białym, papier gruby.
Arkusik cięty balonu "Warszawa" na bardzo rzadko spotykanym papierze kremowo - żółtym zamiast białym, papier cienki.
Pozostałe arkusiki cięte definitywne.
Poniższy arkusik to wersja definitywna ale bez numeratora (arkusiki cięte miały numerację od 251 do 260 a i tu spotyka się podwójną czyli tą samą numerację). Ten okres to „ gorliwa” nadprodukcja różnych cudów. Arkusiki nienumerowane to efekt „działalności” różnych osób, zarówno filatelistów jak i drukarzy. Często przed końcowym drukiem „wyłudzano” z drukarni pod pretekstem uzgodnień różne próby druku, nawet już w przyjętej barwie. Mówiąc inaczej ten arkusik był nieząbkowany oficjalnie, ale jest arkusz nienumerowany czyli miał jakiś feler i drukarz go odłożył. Co było później - nie trudno się domyślić.
Przesyłka balonowa balonu "Poznań" z rzadko występującym wyróżnikiem "d" na stemplu nadawczym.
Przesyłka balonowa balonu "Poznań" z godziną "18" na stemplu nadawczym.
Arkusik ząbkowany II lotu balonu "Poznań".
Przesyłka balonowa balonu "Poznań", ktorej lot nie doszedł do skutku, na specjalnej kartce pocztowej wydanej na okoliczność lotu.
Stempel "Przewieziono balonem Katowice" w kolorze czarnym.
Próby arkusików. Znanych tylko kilka arkusików po 2 kolory każdego balonu. Arkusiki balonu "Poznań" pokazane wcześniej.
